भाई- व्यक्ती की वल्ली

क्षण ..कधी केंव्हा कुठे आणि कसा रंग उधळवतील ना ह्याचा काही नेम नाही आणि नसतोच असा कधी, अगदी क्षणा क्षणातच म्हणायला, तश्या खूप काही घडामोडी घडतात. ध्यानी मनी नसताना एखाद मैफिल ही जुळून येते आणि अफलातून अशी रंगून जाते. अशी रंगते की ती कायम स्मरणाशी उरते  , आपल्याच माणसाच्या सहवासाचा आणि आपुलकीचा अत्तरीय गंध दरवळून 

आणि म्हणूनच अश्या त्या गत क्षणांना , त्या सर्व आठवांना.. कधी शिणवटा येत नाही. 
ते क्षण नेहमीच प्रसन्नतेत वाहतात, आनंदाचा फुलोरा घेऊन येतात. फुलतात आणि हसवतात.
भूत वर्तमान काहीही असो,

काल 'भाई' व्यक्ती की वल्ली हा पुलं वर आधारित चित्रपट पाहताना , पदोपदी त्यांचा जणू सहवासच घडत होता. इतकं एकरूप झालो होतो. 

वाक्य वाक्यातनं आणि त्यांच्या हास्य विनोदातंन मनमोकळी आरोळी फुटत होती.
टाळ्या पडत होत्या. 
वाह..! वाह..! मिळत होती.
त्यांनी जगलेले आणि जागविलेले क्षण आमच्यापुढे असे नव्याने उभे होत असताना, 
स्वरगंगेत मिसळलेली ती मैफिल..काय आणि कसं बरं वर्णवू..
तोड नाही हो त्याला, 
साक्षात कुमार गंधर्व, पंडित भीमसेन जोशी , वसंत , ह्या आदी दिग्गजांच्या स्वर्गीय सुरात आणि विठू माऊलीच्या नामजपात रंगलेली ती दर्दी मैफिल..
ह्याने माझ्यासोबत इतर प्रेक्षवर्ग ही तल्लीन होऊन त्या सुराशी मिसळला गेला होता..
त्या मैफिलीला खरंच तोड नाही...

कानडा राजा पंढरीचा ..
अजूनही गुणगुणतोय मी..

गदिमा सोबत 'नाच रे मोरा' शी जुळलेली बैठक..
ती रंगत...आहा..!

तो काळ खरच वेगळा होता..ती कलावंत आणि कलारसिक ,कला जोपासणारी माणसंच वेगळी होती. कलेने झपाटलेली आणि तशीच दर्दी देखील..

पुलं.. असो, ग.दि मा असो, सुधीर फडके असो, 
भीमशेन जोशी..कुमार गंधर्व, बालगंधर्व..
किती नावं घेऊ..

"कला जगवते आणि जीवन घडवते ही "

पुलंचा 'सहवास' आज ह्या चित्रपटातून घेता आला..
ह्यातच आनंदी आनंद..
अजून काय हवंय..

भेटू आता पुन्हा ८ फेब्रुवारीला ...
तोपर्यंत हसा खेळा आणि क्षणा क्षणांचा आनंद घ्या..आणि एखादी मैफिल ही रंगवा..
धन्यवाद..! 
- संकेत पाटेकर
०६/०१/२०१९

#भाई- व्यक्ती की वल्ली

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2117663381589894&id=100000387574764

'नाळ'

जिथे शब्द अपुरे पडतात , तिथे नजरेची भाषा बोलू लागते. 

आणि जिथे नजरच क्षणासोबत लपंडावचा खेळ मांडते तिथे स्थिर हृद्य हि कोसळतच..

अश्याच नजरेशी भाषा , भाबड्या  हळव्या शब्दांची  भाषा , खेळाची भाषा , मौनाची भाषा आणि  प्रेमाची मृदाल भाषा 'नाळ'  ह्या चित्रपटातून काल अनुभवली. 

आईच्या काळजाचा स्वर , झिरपणारा मायेचा हळुवार कोपरा , झेपावणारं, दौडणारं आणि आल्या प्रश्नाची उकल करू पाहणारं , त्यासाठी धडपडणारं,  चैतूचं ते भाबडं निरागस मन , हे सगळं मनावर हळुवार कोंदून जातं . 

 इथं 

आल्या त्या  प्रसंगाशी आणि परिस्थितीशी सामोरे जाताना , स्वतःच्या  मनाची  तडफड बाजूला ठेवून ,स्व - आनंदाच रोपटं दुसऱ्याच्या दारी लावणं, हे हि काही  सहज पेलण्यासारखं नाही . त्यासाठी  आईपण लाभलेलं काळीजच असावं लागतं.  ते पुन्हा प्रकर्षानं जाणवलं.  

म्हणावा तर  चित्रपट अगदी साधासरळ आहे, सौम्य आहे. 

एखाद्या भिरभिरत्या फुलपाखरानं  नावीन्य घेऊन अलगद आपल्या तळ-हाताशी येऊन  क्षणभर  विसावं आणि भावरंगाचा क्षितिजगंध.. नजरेत उगाळत , आल्या पावलानिशी पुन्हा भिरभरीत निघून जावं, 

तसा हा चित्रपट हळुवार स्पर्श करत जातो .  भावनेचे ना ना असे कंगोरे जोडत. 

चित्रपटाचं चित्रीकरण, अँगल वगैरे अप्रतिम आहे.  भाषेतला  हि गोडवा आहेच आणि त्याचबरोबर 

सगळ्यांचा अभिनय..अगदी त्या म्हशीचा हि..  निव्वळ  नैसर्गिक आहे. त्यात कुठेही खोटेपणा दिसत नाही. इतका तो शुद्ध आहे. 

बालपणात रमायला लावणारा , खुद्कन हसू  आणणारा , डोळे पाणवणारा आणि आई च्या ममत्वेशी नाळ जोडणारा हा चित्रपट ...

माझ्या दृष्टीने अप्रतिम आहे . मला तरी खूप भावला. 

कारण 

आईची थोरवीच इतकी अगाध आहे नि असते 

कि ‘आई’ ह्या एका ‘शब्दानं’ आणि नुसत्या ‘हाकेनं ‘ मन गलबलून उठतं. 

 - संकेत पाटेकर 

१९.११.२०१८ 

बबन काका

माणसं बोलता बोलता कधी आपलीशी होंऊन जातात ना  ते कळत हि नाही. 

मनाच्या ह्या तळ गाभ्याला  भावनांचा हळवा स्पर्श जरी झाला कि मनातला डोह आपसूकच उसळून बाहेर येतो. आणि मग शब्दांची उसळण होते. शब्दांना सूर गवसतो. आणि आठवणींचा  रंगमोहित सडा विघुरला जातो. त्यात वेळेचं भान राहत नाही. समाधानाचं एक चिटपाखरू मात्र भिरभरीत राहत अवतीभोवती . 

आपल्या  बोलण्याला  गोडव्याचं सारण चिटकलं कि असं सगळं घडतं. 

अनोळखी हि आपलीशी होतात. 

उत्साह भरलेले बबन काका हि असेच . क्षणभराची काय ती आमची ओळख . 

परेल मधल्या खास गिरणी कामगारांच्या मनोरंजनासाठी , १९३२ साली उभारलेल्या ह्या भारतमाता सिनेमागृहात ..

आज, 

आणि डॉ.काशीनाथ घाणेकर हा चित्रपट पाहून  आम्ही बाल्कनीतल्या दरवाज्यातून बाहेर पडलो. स्टाईल आणि डायलॉग मारताच  ..''आपलं नाणं कसं खणखणीत वाजलं पाहिजे . .''एकदम कड्डक''

तोच ह्या  काकांची भेट घडली. 

साडे नऊचा खेळ पुन्हा रंगणार होता.  उठावदार वळणदार त्या जिण्यावरून रसिक प्रेषक आत प्रवेश करतं  होते . त्यांची तिकिटं तपासून देणं आणि सीट दाखवून देण्याचं काम , हे काका गेले ३८ वर्ष इथे करतं आहे. ३८ वर्षाची अखंड सेवा . 

त्यामुळे रंजक अश्या आठवणींचा ठेवा त्यांच्याकडे अमाप. 

त्याचाच उलगडा काल झाला. 

दरवाजतुन बाहेर पडलो तोच फोटोशेषन सुरु  झाला. 

साडे सहाच्या त्या शोचे सगळे रसिक प्रेषक एव्हाना चित्रपट पाहून गेट बाहेर पडले होते. उरलो होतो तो आम्हीच, पाच महारथी . 

काकांनी ते पाहिलं. पण त्यावर काही बोलले नाही. उलट चालू द्या चालू द्या . फोटो काढा , कुणी काही बोलणार नाही. असे त्यांचे बोल पुन्हा सेल्फी घेण्यात आम्हाला मुभा देत होते. 

पाच दहा मिनिट अशीच  इकडं तिकडं गेली. आमचं फोटोशेसन सुरुच होतं. लगभगिने ते काका ..येणाऱ्या रसिक प्रेक्षकांना  त्यांची जागा दाखवून आमच्याकडे पुन्हा येत  होते. 

कारण त्यांचा मनाच्या तळघराला ..आमच्या  मनाचा हळवा कोपरा जो लागला होता. 

आणि म्हणूनच गेल्या ३८ वर्षातल्या त्यांच्या कारकिर्दीतल्या  रंजक आठवणींना पुन्हा मुलामा फुटला  होता. 

काका उत्साहाने अगदी भरभरून बोलत होते.   

ऐकणारं कुणी असं भेटलं  कि मन हि आपलं मोकळं होतं जातं. 

ऐकून घेणाऱ्याला हि नव्या गोष्टी उलगडत  जातात. मन स्वच्छंदी होतं . 

काका बोलत  होते .  

राजकुमार पासून..ललिता पवार ...राजेश खन्ना , मराठी चित्रपट सृष्टीतळे  दिग्गज ..

भालाजी पेंढारकर पासून ,  दादा कोंडके खुद्द डॉ. काशिनाथ घाणेकर ...ह्यांची आठवण , त्यांच्याशी त्यांचा झालेला संवाद ..अंकुश चौधरींशी बातचीत , आणि तेंव्हाचे आताचे रसिक प्रेषक आणि अवतालभोवताल . 

आम्ही ते सगळं रसिकतेने श्रवण करतं  होतो.  एखाद्या  मैफिलतला सूर कानी पडावा तसा ...

- संकेत पाटेकर

ताहुलीच्या वाटेवर...

अजस्त्र रूप धारण केलेला हा आपुला  'सह्याद्री' त्याचं हे 'रौद्र' पण तितकंच 'वडीलधारी रूप'  मनाशी  एकदा का पांघुरलं गेलं की,  त्याची 'सांगता' हि आपल्या शेवटच्या श्वासाशीच,  हे  ठरलेलंच.

जिव्हाळ्याचं हे नातंच असं सह्याद्रीचं  अन आपलं,

म्हणूनच

पाऊलं वळततात ती,

आपणास पुजणीय अश्या ह्या 'सह्यदेहाकडे' ..

शिवप्रेरीत ह्या अफाट कातळ कोरीव 'सह्यसख्याकडे' बेलाग- बुलंद ह्या 'सह्यरुद्राकडे ' सृष्टीच्या ह्या कलात्मक रंगसाधनेतुन...तिच्याच उबदार घन सावलीत,

अनवट कुठल्याश्या वाटेतनं.. सुखाची एक एक पाऊलं टाकत..
प्रति 1 

तर , बरेच दिवस होऊन  गेले..कुठे काही जाणं न्हवतं.  भटकणं न्हवतं.

मित्राचे फोन खणखणू लागायचे,

''अरे चल ..मी...अमुक तमुक ह्या ठिकाणी उद्या निघतोय , येतोस... ? ''

इच्छा असूनही , काही कारणास्तव मग मुद्दाम टाळाटाळ करायचो ,

म्हणावं तर भटकंती ही तात्पुरती खंडित केली होती. काही एक कारणास्तव ,

पण म्हणतात ना..एकदा का ह्या 'सह्य रुद्राचं  शिवरूप'  मनात साठलं कि पाऊलं हि आपसूक पुढे होतात..धावू लागतात ..

उंच कड्या ह्या  कपाऱ्यातून , राकट सह्या वेढ्यातून .. पानपाचोळ्या रानवनातून... सृष्टीच्या ह्या हास्य तरंग गीतासोबत ...घुंगवत्या गंधित वाऱ्यवानी.. मनाच्या उनाड अवस्थेतून ..समाधिस्त अवस्थेकडे ..
प्रति 2 

ताहुलीची वाट सुद्धा अशीच धरली . निळाईला गवसणी घालणाऱ्या सुळक्यांवर , सराईतपणे चढाई मोहीम करणाऱ्या मित्राचा 'दुर्ग' भूषणचा  कॉल आला. संवाद साधला गेला.

आणि तेंव्हाच वेळ काळ ठरवून ...रविवारच्या मुहूर्ताला शिक्कामोर्तब करत आम्ही ठरल्या दिवशी ताहुलीच्या दिशेने वाटचाल करू  लागलो.

जवळ जवळ ..तीन चार वर्षाने हा गडी पदरगड सारख्या मोहिमेनंतर पुन्हा भेटणार होता .

आणि त्याचबरोबर इतर जुने सवंगडी , ज्यांच्या समवेत मी सह्याद्रीच्या खुल्या मोकळ्या आसमंतात मुक्तपणे विहार करू लागलो त्ये....लक्ष्या उर्फ  बाळू दा ..आमचा पहिला इंजिन,  किशोर ..आणि मिलिंद उर्फ मिळू ....

हि सारी मंडळी ..सह्य सोबती... ह्या त्या नात्यांनी बांधलेली जोडलेली  , आता फारशी मोहिमेला येत नाहीत. पण त्यांच्या येण्याने आज नवा हुरुप आला होता . आनंद  देहबोलीतून ...मनातून आणि संवादातून  अविरत असा तणतणत होता.

त्या  आनंदातच ...गप्पांचा हास्य पट मांडत  आम्ही कल्याणहून ..खाजगी वाहनाने (काळी पिवळी - चारशे जाण्याचे ) ताहुलीच्या पायथ्याची पोहचते झालो.
प्रति 3 

ताहुली :

कल्याण -  मलंगगड  मार्गावर ...अर्धा तासाच्या  धीम्या  वेगवान प्रवासानंतर ..कुशवाली गावाच्या  भोवताली पसरलेला मुळात हिरवाईने साज शृंगार केलेला आणि कड्या बेचक्यातून फेसाळ शुभ्र रंगाचा वाहता , निथळता आनंद  देऊन  मनोमन सुखावणारा मखमली असा डोंगर. गड नाही.

माथेरान हि त्याची भाऊबंदकी

तिथपासून सुटावलेली कातळ धार .... अजस्त्र कड्या कपारीचा देखणा नजारा.. आपल्यापुढं ठेवत  इथवर विसावलेली आहे.

पेब उर्फ विकतगड ,  नाखिंड - चंदेरी म्हैसमाळ  ...मलंगगड ..हि ती सोनसाखळी...

साधारण साडे आठ वाजता ..शहरीवलयापासून दूर ..कल्याणहून तेरा पंधरा  किमीच्या अंतरावर  निसर्गाने उधळलेल्या रंगसाधनेतून .. आम्ही कुशवालीत प्रवेश केला.

साधारण दोनशे अडीचशे वस्तीच हे नंदनवंन...(तिथल्याच  एका काकांच्या  सांगण्यावरून ) निसर्ग सौन्दर्यान नटलेलं खेडं , भात शेती करून  तसेच शहरी नोकरी पत्करून , आपलं जीवनरथ चालविणारे  इथले गावकरी.

त्यांच्याच नेहमीच्या पायवाटेवून ....ताहुलीचा  मागोवा घेत ..आम्ही पुढे मार्गीस्थ झालो.

निसर्गाने फुलविलेल्या ,  सजवलेल्या तसेच गंधाळलेल्या अवीट क्षणांचा आनंद घेत...

 - संकेत पाटेकर

प्रति 4

प्रति 5

प्रति 6

प्रति 7

प्रति 8

प्रति 9

 प्रति 10

प्रति 11
ताहुलीच्या उंचीवरून दिसणारं  बदलापूर शहर ...

 - संकेत पाटेकर

सहभागी सदस्यांची  नावे :

१. भूषण

२. लक्ष्या उर्फ बाळू द

३. किशोर

४. मिलिंद

५. विकास

६ . मी आणि इतर दोघे 

जाण्यास लागलेला वेळ : कुशवली गावापासून  ...साडे चार तास ..(माथा -  मठ )

महत्वाची टिपणी : निसर्गात जात आहातच तर त्याचं कौतूक करायला हि नक्कीच शिका. त्याला समजून घ्या. त्याकडून बोध  घ्या  शिका. आयुष्यभर उपयोगी पडेल.

उगाच आपल्याजवळच कचरा तिथेच सोडून आणि निव्वळ मौज मस्ती साधून ..ह्या सृष्टीचा आणि मानवजातीचा अपमान करू नका..इतकंच. 

परिस्थिती...

ही परिस्थिती ना, सगळे रंग दाखवून देते,

चांगल्या वाईट दोन्ही गोष्टींचा मेळ ती अचूकपणे साधते.

आपला तोल डावलण्याचा..तिचा पुरेपूर प्रयत्न असतो.

तुला जिथे वळायचं नसतं तिथं ती घेऊन जाते.

हवं ते देते पण तेच हिसकावून घायला ही ती मागे पुढे पाहत नाही.

तिचा काही नेम नाही. ती लाड पुरवते ही आणि रडवते ही, 

कधी घुंगावंतं वादळ होऊनही ती येते आणि कधी आनंदी आनंद होऊन ...

कळतंय ना ? 

तिला आयुष्याचे रंग दाखवून द्यायचे असतात.

आपल्यातला 'माणूस' तिला उलगडायचा असतो.

बरा वाईट , जो काही आहे तो..

'माणूस' घडला तर ती खुश...

तीच पुन्हा मग योग्य वाटेला लावते अन्यथा .....

असो,

तू डगमगू नकोस..

जी काही परिस्थिती तुझ्यावर आता ओढवलेयं, तिला धीटपणे सामोरं जा, 

संयम राख. योग्य अयोग्यचा सारासार विचार कर, पण वेळ दवडू नकोस, स्वतःचं कौशल्य पणाला लाव, मेहनत घे , 

ही परिस्थिती ही तुझ्यापुढं झुकल्याशिवाय  राहणार नाही.

अरे, माणसाकडून तिला हेच हवं असतं.

एखाद्या तट बुरुजाप्रमाणे..तटस्थ..संयमी, मुत्सद्दी आणि लढाऊपण असलेली वृत्ती..., सातत्य राखणारी..

कळतंय ना...? 

स्वतःला उभं करायला शिक..

आयुष्यं खरंच.. फार सुंदर आहे...

- संकेत पाटेकर

'बाळा' ये..मागे बैस...

'बाळा' ये..मागे बैस...

कधी कधी नकळत कुठूनसा.. ऐकू आलेला एखाद 'शब्द' सुद्धा आपल्या ह्या मनाला एक 'आत्मिक समाधान' मिळवून देतं .

भले ही , आंतरिक भावनेतून किंव्हा सहज असा उमटला गेलेला तो 'शब्द' आपल्यासाठी असेलच असं नाही. असं असून देखील , त्यातला भावार्थ आपल्या ह्या मनाला , कुठल्याश्या एका हळव्या भावनेशी आणि क्षणांशी जोडून देतं.
माझ्याबाबतीत देखील आज असंच झालं.

'बाळा' ये ...मागे बैस...ह्यातील ,

'बाळा' हा वास्त्यल्यपूर्ण शब्द ऐकताच माझ्या मनाची अवस्था , हि 'आई-मुलाच्या' नात्या मधल्या 'सुखाच्या अवीट क्षणांसारखी' झाली.

क्षणात बालपण उघड झालं.
आईनं हळूच आपल्याला जवळ घ्यावं, आपण तिच्या कुशीत शिरावं आणि तिनं प्रेमानं- मायेनं आपल्याला थोपटावं. गोंजारावं.
असे हळवे क्षण तत्क्षणी नजरेत मिसळून गेले.
डोळे ही लगेचच मिटून आले, पापण्या ओलावून गेल्या .
हास्याची एक निमुळती कड ओठाशी झिरपत ...अंतरंगात मिसळून गेली.

खरंच , किती जादू असते न्हाई ह्या शब्दात...
अलगद हळुवार स्पर्शून जातात ह्या मनाला...भावनेचा हा अथांग सागर क्षणभरात उसवून देत.

शब्दांची ही सारी किमया..

ह्या शब्द शब्दात असतो गहिरा अर्थ दडलेला ..
सुख दुःखानं न्हालेला ज्याने त्याने जाणलेला..

इवलासा जीव , आपल्या खांदयावर थोपटत ..रिक्षात बसलेल्या त्या माऊलीच्या मुखातून
'बाळा ये, मागे बैस...
हे 'शब्दसुख' जेंव्हा बाहेर पडले. तेंव्हा मायेचा स्पर्श अंगा खांद्यावरून फिरल्याचा भास झाला. सुखानं मन भरून आलं.
अर्थात ते बोल काही माझ्यासाठी न्हवतेच.
माझ्या लहानग्या पुतण्यासाठी होते. तरीही त्यातलं सुख हे अवीट गोडींनं भरलं होतं.

कुहलिही स्त्री .. ही 'मायेचा पान्हा' घेऊनच 'जन्म' घेत असते.
तिच्या मनातच जन्मतः एक 'आई' दडलेली असते.
तिचं दर्शन असं कुठे ना कुठे घडत जातं.

अमुक ठिकाणहून तमुक ठिकाण्यापर्यंतच्या, एकूण प्रवासादरम्यान मी आणि माझा आठ वर्षाचा पुतण्या , रिक्षात ...मागे जागा नाही म्हणून ड्राइव्हर काकांच्या सोबत खेटून बसलो होतो .
मागे तीन स्त्रिया (एक मुलगी दोन आया, त्यातलीच एक तान्हं बाळ घेऊन ) आसनस्थ झाले होते. मी चौथ्या सीटला पुढे आणि आमचा कार्टून , काकांनी त्यांच्या समोर म्हणजे पुढ्यात बसवला होता.
घे गाडी चालावितोस? चालव , असं गोडीनं म्हणत , त्याचा हात हँडल वर ठेवून ते स्वतः रिक्षा चालवू लागले.

मोजून पंधरा एक मिनिटांचा तो प्रवास...
मन विचारात ढळून गेलं होतं. एकीकडे सुरू असलेलं (रिक्षा आतलं) हरिभजनाचं गाणं मनाला भक्ती प्रवाहकडे ओढत नेत होतं. अवतीभोवतीच्या दूरतफा झाडीतून, आणि अथांग वाहत असलेल्या खाडीच्या ब्रिज वरून रिक्षा पुढे सरत होती. रस्ता तसा मोकळा होता. पाऊस नसल्याने रिक्षा वेगात धावत होती.
थोड्या वेळानं एका स्टॉप जवळ त्या दोन्ही स्त्रियां उतरत्या झाल्या. मागची सीट रिकामी झाली.
आणि तो स्वर कानी आला.
जो अजुनि गुंजतोय...

'बाळा..'

संकेत पाटेकर
५/०८/२०१८

'जडण-घडण'

आपल्या सहज मोकळ्या 'स्वभाव शैलीनुसार' आणि 'कर्तृत्वानुसार'जो तो ज्याच्या त्याच्या मनावर आपल्या 'अस्तित्वाची' छाप उमटवत असतो रे, 
आणि मिळवत जातो 'आपलेपणाचा गोडवा'...

आणि आपल्या प्रति असलेला 'प्रेमाचा पाझर...'जुळविलेल्या नात्यांच्या त्या अगणित रसिक गोफणीतून..

कळतंय..ना ?

तू स्वतःला आधी घडवं, तयार कर... सिद्ध हो..

वपुंच त्ये एक वाक्य कायम लक्षात ठेवून..

"अधिकार मागायचे नसतात ते मिळवायचे असतात"  कळतंय?

ह्या वाक्यातील त्ये जे 'मिळविणं'आहे ना त्याला मी प्रेम असं संबोधतो. 

येतंय का काही ध्यानी..?

सोप्प आहे बघ..

एखाद्या हृदयी गर्भात आपल्या अस्तिवाची ज्योत फुलविणं आणि त्या ज्योतीसोबत ..
आपलेपणाचा प्रकाश गंध उजळवून ,ते अंतरंग आनंदून देणं हे म्हणजे प्रेम.

त्या प्रेमाशी ,त्या अंतरंगाशी तू एकरूप हो, आनंद हो आणि माणसं जोडत जा..

आणि हो ...एक लक्षात ठेव.

सुख मोजयच नसतं. ते जगायचं असतं.
ते जगणं हो...

सहज लिहता लिहता

संकेत पाटेकर

२६/०७/२०१८